Vua Duy Tân (19 tháng 9 năm 1900 – 26 tháng 12 năm 1945) tên khai sinh là Nguyễn Phúc Vĩnh San. Nguyễn Phúc Vĩnh San là con thứ 8 của vua Thành Thái và bà Nguyễn Thị Định. Ông cùng với vua Thành Thái và vua Hán Nghi là ba vị vua yêu nước nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam. Các anh đã bỏ nhiều công sức tìm mọi cách khôi phục nền độc lập tự chủ của quốc gia, dân tộc.
Theo sử sách, sau khi vua Thành Thái bị bạo bệnh thoái vị và bị đày ra Vũng Tàu, thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn đã bàn nhau lập người kế vị. Để xoa dịu phản ứng của nhân dân và các sĩ phu yêu nước, Khâm sứ Pháp Lévecque buộc phải chọn con trai vua Thành Thái lên nối ngôi.
Vua Thành Thái có nhiều con trai nên việc chọn con trưởng nối ngôi là lẽ thường tình. Tuy nhiên, người Pháp sợ con trai trưởng thành khó nghe lời nên không chọn.
Sứ thần yêu cầu Cơ mật viện đem các hoàng tử của vua Thành Thái ra để chọn. Các hoàng tử vây quanh hết, chỉ có hoàng tử út Vĩnh San lúc đó mới 7 tuổi đang trốn dưới gầm giường bắt dế nên mọi người đổ xô đi tìm.
Thấy cậu bé Vĩnh San nhút nhát và sợ Tây, người Pháp rất hài lòng và cho xuất gia. vào năm 1995 của tác giả Hoàng Hiên đăng, vua Duy Tân viết rằng các anh em Vĩnh San bị cách chức vì nhiều lý do, trong đó quan trọng nhất là “những người thừa kế mang thói hư tật xấu của vua cha (tức vua). Thành Thái” đều có khuôn mặt xấu xí, chân tay rã rời và khuôn mặt đáng sợ.
Mưu kế của Pháp là đưa vào một ông vua không biết vận nước, không có tinh thần chống Pháp, để sau này dễ sai khiến, càng trẻ càng dễ uốn nắn.
Ngày 28 tháng 7 năm Đinh Mùi (1907), Hoàng tử Nguyễn Phúc Vĩnh San, 7 tuổi (sử sách thường ghi là 8 tuổi vì triều đình xin tăng) chính thức lên ngôi vua. Sử sách ghi chép về các vua triều Nguyễn, vào thời chưa may áo, Vĩnh San phải mặc áo long bào của vua Thành Thái, loại áo dài nặng tới 5 kg. Sau khi khoác áo vào, nhà vua không đi lại được và phải ngồi một chỗ.
Vĩnh San lên ngôi lấy niên hiệu là Duy Tân. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là một ngày sau lễ đăng quang, Vĩnh San lại tỏ thái độ khác hẳn. Ngài tỏ ra không sợ pháp, nói đúng giọng điệu của vương gia.
Khi tiếp Toàn quyền Đông Dương và Công sứ Trung Kỳ, nhà vua trẻ nói bằng tiếng Pháp. Khi chọn tên thời đại, Vĩnh San lấy chữ Duy Tân, có nghĩa là nghệ thuật cải cách hay canh tân (đổi mới) của nhà vua. Lúc bấy giờ, người Pháp muốn người An Nam ở lại để dễ cai trị, nhưng Vĩnh San lên ngôi vua dưới thời Duy Tân, là một thách thức đối với thực dân.
Một nhà báo Pháp cho biết, lễ đăng quang này không báo trước hành động chống Pháp của vị vua con sau này mà đánh hơi được sự hoang mang của thực dân Pháp khi Vĩnh San được chọn làm Nam vương. Ông kết thúc bài viết bằng một câu tiếng Pháp tạm dịch là: “Một ngày lên ngôi đã thay đổi hoàn toàn bộ mặt của một cậu bé tám tuổi.”
Theo đánh giá, nếu không có “lỗi tại sao” thì có lẽ vua Duy Tân đã có thể chống Pháp thành công, làm thay đổi lịch sử cận đại Việt Nam. Được biết, sau khi lên ngôi, Duy Tân đã dày công học tập, am hiểu nhiều lĩnh vực như Pháp văn, triết học, chính trị, pháp luật, chính quyền… Ông sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ như đàn nguyệt. , chơi đàn tam thập lục và tiếp thu những kiến thức, thành tựu văn hóa phương Tây. Giáo sư Ébérhard, người dạy ông tiếng Pháp, triết học và chính trị, thường nói với các quan chức xung quanh ông: “Vị hoàng đế này sẽ là một nhân vật phi thường.”
Càng lớn tuổi, lời nói và cử chỉ của ông càng thể hiện rõ ý chí chống Pháp. Trong sách “Gần 400 Năm Các Vua Triều Nguyễn”, hàng năm vua và hoàng thái hậu đều nghỉ ở cửa Tùng. Vào những ngày nắng đẹp, vua thường ra bãi biển tắm biển, sau đó chơi trò xây lâu đài cát. Khi vua xây xong thành, thị vệ bưng cho vua một bát nước để rửa tay. Vua Duy Tân chỉ vào thành nhìn người cận vệ hỏi: “Tay bẩn thì rửa bằng nước, còn nước bẩn thì rửa bằng gì? Tên lính canh hiểu ý nên không dám hó hé nửa lời, chỉ lắp bắp. Vua Duy Tân liền nói: “Cách duy nhất để làm sạch nước là rửa nó bằng máu”.
Một lần khác, Thượng thư Nguyễn Hữu Bài mời vua đi câu cá. Trong lúc chờ cá nuốt mồi, không hiểu vua Duy Tân mắc câu gì mà không lên được. Nhân đó, nhà vua đã làm ngược lại: “Ngồi trên nước chẳng ngăn được nước/ Trót buông câu mà qua thời”. Câu đối có nghĩa là: tuy ngồi ngôi vua, cũng phải bỏ nước vào tay thực dân Pháp, nếu làm vua thì phải tìm đường cứu dân, cứu nước. Nguyễn Hữu Bài rất cảm kích trước tấm lòng của nhà vua, nhưng cho rằng thế lực không phục tùng, triều đình suy yếu không thể thay thế được. Anh cũng bóng gió rằng mình đã qua: “Tôi đang nghĩ về cuộc đời mà chán chường/ Phải nhắm mắt xuôi tay đi đâu đây”. Vua Duy Tân nghe vậy rất buồn.
Tuy nhiên, vua Duy Tân không ngừng suy nghĩ về tình thế độc lập, tự cường. Năm 16 tuổi, nhà vua bắt đầu kết giao với nhiều sĩ phu yêu nước bên ngoài triều đình (vì hầu hết các triều đình này đều là người Pháp). Thông qua sự trung gian của tài xế riêng Phan Hữu Khánh (thực ra là Phan Hữu Khánh đã cài cắm Quang Phục Hội của Việt Nam), Duy Tân thiết lập được liên lạc với Quang Phục Hội của Việt Nam, một tổ chức chống Pháp do Phan Hữu Khánh lãnh đạo. Bội Châu được thành lập. Ngay sau đó, Quang Phục Hội của Việt Nam bầu vua Duy Thành lãnh đạo một cuộc nổi dậy lật đổ Pháp tại kinh thành Huế.
Trong thời gian này, Chiến tranh thế giới thứ nhất bắt đầu, Pháp chủ yếu tập trung vào cuộc chiến với Đức và Ý. Chính phủ Pháp ở Đông Dương không chỉ yếu kém (về mặt quân sự do tích lũy lực lượng cho mẫu quốc, mà cả về mặt chính trị khi mẫu quốc bận rộn hơn với việc tiếp viện cho chính phủ Viễn Đông) mà quân đội Việt Nam ở Đông Dương cũng yếu thế. cung cấp vũ khí để người Pháp gửi sang châu Âu chiến đấu (lính đồng hành). Vua Duy Tân biết thời cơ đã chín muồi lật đổ chính quyền Pháp ở Đông Dương.
Kế hoạch của vua Duy Tân là cho thành viên Việt Nam Quang Phục Hội gửi mật thư kêu gọi binh lính mặc khố đỏ và khố xanh sử dụng vũ khí của Pháp để tấn công các đồn điền. Đồng thời, vua sẽ đích thân rời kinh thành Huế, dẫn quân đánh chiếm Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi rồi từ từ lan ra các tỉnh khác.
Kế hoạch gần như hoàn hảo, chúng ta chỉ cần đợi ngày hành động. Nhưng 2 ngày trước kế hoạch bị bại lộ. Võ An, người lính thắt lưng xanh trong cuộc binh biến, có em trai là lính thắt lưng đỏ của Pháp, sợ anh gặp nguy hiểm nên tuyên bố sẽ nghỉ ngày nghỉ đêm.
Em trai Võ An xin nghỉ phép, khi được đội trưởng hỏi lý do nghỉ, em hồn nhiên cho biết anh trai nói vậy. Sinh nghi, viên đại uý báo cho mật thám Pháp bắt Anna để thẩm vấn. Không chịu nổi sự tra tấn của quân Pháp, Annas phải công bố kế hoạch và ngày đêm hành động.
Do đó, quân Pháp ngay sau đó đã tập trung toàn bộ súng ống, vũ khí từ các đoàn xe, hạ trại và theo dõi sát sao binh lính Việt Nam, đồng thời dàn quân trên xe bọc thép, truy kích vua Duy Tân.
Khởi nghĩa thất bại, vua Duy Tân bị bắt, may có hai vị đại thần đứng ra nhận hết tội nên chỉ bị xét xử như những đứa trẻ, bị lôi vào cuộc nổi loạn. Người Pháp tìm cách lấy lòng vua Duy Tân, nói rằng nếu ông đầu hàng và không đầu hàng trở lại, ông sẽ tiếp tục làm vua. Tuy nhiên, Duy Tân kiên quyết trả lời rằng ông chỉ lên ngôi vua nếu Pháp thực hiện Hòa ước Patenotre (1884), bãi bỏ Hội đồng phụ chính (hội đồng tay sai của Pháp giám sát và kiểm soát nhà vua) và không có quyền có hành động quyết đoán. theo quyết định của nhà vua. Dĩ nhiên bị Pháp từ chối, vua Duy Tân bị đày sang đảo Reunion ở Phi Châu.
Tưởng như tất cả đã kết thúc chặng đường Hàm Nghi bị đày ải, vua Duy Tân vẫn còn đây nung nấu ý chí giải phóng quê hương. Tính cấp tiến của Duy Tân thể hiện ở chỗ ông căm ghét chính quyền Pháp nhưng cũng học Pháp (như Nguyễn Ái Quốc sau này đã làm). Ông đã nghiên cứu kỹ thuật khoa học và quân sự phương Tây lưu vong. Ông đặc biệt thích đài phát thanh, công việc này đã giúp ông kiếm bộn tiền.
Theo một bài báo trên đảo Reunion, cựu hoàng đã trở thành một chuyên gia “lắp ráp đài phát thanh dễ dàng như đọc diễn văn bằng một ngôn ngữ tuyệt vời, trình bày các nguyên tắc khoa học mà ông đam mê.” gây mê” trong trường hợp không có thiết bị và nguyên liệu thô.
Cũng trong thời gian lưu đày, vua Duy Tân nhiều lần muốn đầu quân cho Pháp nhưng bị từ chối vì cho rằng khó mua chuộc, định rời đảo để khôi phục ngai vàng. Chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu, nước Pháp phải đối phó với Đức quốc xã. Tướng De Gaulle kêu gọi kháng chiến. Duy Tân nhập ngũ và năm 1945 được thăng cấp thiếu tá. Sau đó, De Gaulle ủng hộ cựu hoàng trở lại Việt Nam tham gia chính trường.
Trước khi về nước, cựu hoàng đã bay từ Pháp sang đảo Reunion để thăm các con. Bà Fernande Antier, vợ vua Duy Tân, cho biết: “Khi hay tin cựu hoàng về nước, cả gia đình chúng tôi ngồi lại để trông nom nhưng sau đó thì không thấy nữa. Chúng tôi đã gửi điện tín cho mọi người. sân bay trên đường từ sân bay. Paris trở lại Réunion. Chiều hôm sau, chúng tôi nhận được tin buồn về cái chết của vị hoàng tử cũ”. 26, 1945.
Thi hài vua Duy Tân được tìm thấy và an táng tại Nghĩa trang Công giáo M’Baiki. Sau 42 năm, năm 1987 Tháng 4, con cháu đưa hài cốt ông về Huế an táng tại An Lăng huyện, cạnh lăng vua Thành Thái.
Xem thêm: Vua Duy Tân và câu chuyện “độc nhất vô nhị” khiến nhiều người ngưỡng mộ
- Mách Bạn Top 10 Đơn Vị Sửa Máy Lạnh TPHCM Uy Tín | Thiennhan
- Châu Sinh Như Cố ngược cả đôi, Nhất Sinh Nhất Thế ngược Nhậm Gia Luân | Thiennhan
- Top 7 Tiệm Giặt Ủi Sài Gòn Quận 7 Chất Lượng Với Giá Cực Ổn | Thiennhan
- 3 chợ hoa “không bao giờ ngủ”, đã lạc vào là quên lối về | Thiennhan
- Tổng hợp 100 ảnh mèo ngầu, sang chảnh nhất thế giới | Thiennhan
